Հաճախ տրվող հարցեր
-
Ի՞նչ է ՄԻԱՎ-ըՄԻԱՎ - Մարդու
Իմունային
Անբավարարության
Վիրուս
Մարդու իմունային անբավարարության վիրուսը` ՄԻԱՎ-ը 1983թ-ին հայտնաբերել են ֆրանսիացի Լյուկ Մոնտանյե և ամերիկացի Ռոբերտ Գալլո գիտնականները: Ուսումնասիրություններն օգնել են պարզել, որ այս ռետրովիրուսը ՁԻԱՀ անունը ստացած հիվանդության հարուցիչն է: Թափանցելով մարդու օրգանիզմ, ՄԻԱՎ-ը քայքայում է իմունային համակարգը: Իմունային համակարգն օրգանիզմի կարևոր համակարգերից է, որով պայմանավորված է մարդու դիմադրողականությունը տարբեր վարակների նկատմամբ: ՄԻԱՎ-ով վարակված մարդու օրգանիզմը ժամանակի ընթացքում կորցնում է տարբեր վարակների դեմ արդյունավետ պայքարելու ունակությունը և զարգանում է իմունային անբավարարություն: Վարակման պահից ի վեր մարդը համարվում է վարակի աղբյուր: ՄԻԱՎ-ով վարակված մարդկանց մոտ զարգանում է երկարատև ընթացքով քրոնիկական վարակիչ հիվանդություն, որն էլ հենց ՄԻԱՎ վարակն է: -
Ի՞նչ է ՁԻԱՀ-ըՁԻԱՀ - Ձեռքբերովի
Իմունային
Անբավարարության
Համախտանիշ
ՁԻԱՀ-ը զարգանում է ՄԻԱՎ-ով վարակված մարդկանց մոտ և համարվում է ՄԻԱՎ վարակի վերջնային փուլը: ՄԻԱՎ-ով վարակվելու պահից մինչև ՁԻԱՀ-ի զարգացումը կարող են անցնել երկար տարիներ (8-10 տարի): Այդ ընթացքում վարակված մարդը կարող է իրեն լավ զգալ, ունենալ առողջ արտաքին և չկասկածել, որ վարակված է ՄԻԱՎ-ով: Միայն ՄԻԱՎ-ի վերաբերյալ հետազոտութ¬յունը կարող է պարզել` արդյո՞ք անձը վարակված է ՄԻԱՎ-ով, թե՞` ոչ: -
Ի՞նչ է իրենից ներկայացնում իմունային համակարգը և ի՞նչ ազդեցություն է այն կրում ՄԻԱՎ վարակի ներթափանցման արդյունքումԻմունային համակարգն իրենից ներկայացնում է մարդու առողջության պահպանման գործն իրականացնող բջիջների «բանակ», որի «զինվոր» բջիջները հակազդում են օրգանիզմ ներթափանցած վիրուսներին, մանրէներին ու պարազիտներին: Այդ «բանակում» կա մի քանի բաժանմունք`
- T լիմֆոցիտները, որոնք իմունային համակարգի օգնականներն են: Նրանք առաջինն են նկատում վնասակար վիրուսներն ու մանրէները և հակահարձակ լինելու հրաման են ուղարկում օգնականներին:
- B բջիջները, որոնք այսպես ասած ներքին պաշտպանության ծառայությունն իրականացնողներն են: Արձագանքելով T լիմֆոցիտների հրամանին, B բջիջները սկսում են շրջապատել օտար միկրոօրգանիզմները հակամարմիններով` յուրահատուկ սպիտակուցներով, որոնք օգնում են ճանաչել վիրուսը:
- Սպանող բջիջները, որոնք անմիջականորեն ոչնչացնում են հիավանդահարույց օրգանիզմները:
-
Որո՞նք են ՄԻԱՎ-ի փոխանցման ուղիներըՄԻԱՎ-ը փոխանցվում է միայն օրգանիզմի որոշակի հեղուկների միջոցով: Այդ հեղուկներն են` արյունը, սերմնահեղուկը, հեշտոցային արտազատուկները, մայրական կաթը: Վարակումը տեղի է ունենում այն ժամանակ, երբ վերոնշյալ հեղուկները ներթափանցում են առողջ մարդու օրգանիզմ` լորձաթաղանթների կամ վնասված մաշկի միջոցով: Ասել է թե` ՄԻԱՎ-ով վարակվում են.
- սեռական ճանապարհով
- վարակված ներարկչի և ասեղի միջոցով
- ՄԻԱՎ-ով վարակված արյան փոխներարկման ժամանակ
- չախտահանված բժշկական գործիքներ օգտագործելիս
- վարակված մորից երեխային` հղիության ընթացքում, ծննդաբերության ժամանակ կամ կրծքով կերակրելիս
-
Ո՞ր դեպքերում կարելի է չմտածել ՄԻԱՎ-ով վարակվելու վտանգի մասինՄԻԱՎ-ը չի փոխանցվում.
- օդակաթիլային ճանապարհով
- խմիչքից ու սննդից
- ընդհանուր սպասքից և այլ կենցաղային առարկաներից
- ընդհանուր սանհանգույցից, լոգարանից, լողավազանից օգտվելիս
- կենդանիների հետ շփվելիս, միջատների կծելու դեպքում
- առօրյա կենցաղային շփումների ժամանակ
- ձեռքով բարևելու, գրկախառնվելու ժամանակ և համբույրի դեպքում
-
ՄԻԱՎ վարակակիրնե՞ր, թե՞ ՄԻԱՎ-ով ապրող մարդիկ` ո՞րն է այս բնորոշիչների տարբերությունըՄԻԱՎ դրական կարգավիճակ ունեցող մարդկանց մասին խոսելիս ամբողջ աշխարհում ընդունված է կիրառել «ՄԻԱՎ-ով ապրող մարդիկ» տերմինը, այլ ոչ թե «վարակակիր» բառը: Սա ոչ միայն խտրականության պատնեշի հաղթահարման խորհրդանշական վկայություն է, այլ նաև յուրօրինակ ապացույցն է այն փաստի, որ մարդիկ երկար տարիներ ապրում են ՄԻԱՎ-ով` վարելով ակտիվ, գործունյա կյանք:
-
Հնարավո՞ր է արդյոք մարդու արտաքին տեսքից հասկանալ` նա ՄԻԱՎ վարակ ունի, թե՞` ոչՉկան յուրահատուկ արտաքին նշաններ, ըստ որոնց կարելի է ճանաչել ՄԻԱՎ-ով վարակված մարդուն: ՄԻԱՎ-ով ապրող մարդը կարող է առողջ տեսք ունենալ: Օրգանիզմում մարդու իմունային անբավարարության վիրուսի առկայության մասին կարելի է իմանալ միայն լաբորատոր հետազոտություն անցնելու դեպքում, ինչը հնարավորություն է տալիս ՄԻԱՎ վարակն ախտորոշել նախքան հիվանդության ախտանշանների ի հայտ գալը: Հիվանդության ախտանշանները կարող են ի հայտ գալ վարակման պահից սկսած 7-15 տարի հետո: Այդ ժամանակահատվածում մարդն իրեն գործնականորեն առողջ է զգում, բայց կարող է վարակը փոխանցել մյուսներին:
-
ի՞նչ է նշանակում «պատուհանի շրջան»Երբ ՄԻԱՎ-ը ներթափանցում է արյան մեջ, օրգանիզմում սկսում են արտադրվել հակամարմիններ, որոնց օգնությամբ օրգանիզմը սկսում է պայքարել վիրուսի դեմ: Արյան հետազոտությամբ հայտնաբերելու համար բավարար քանակով հակամարմիններ վարակվածների 90-95 % -ի արյան մեջ ի հայտ են գալիս վարակվելուց 3 ամիս հետո, 5-9 % -ի մոտ` վարակվելուց 6 ամիս հետո և 0,5-1 %-ի մոտ ավելի ուշ` վարակվելուց մինչև 1 տարի հետո: Այն շրջանը, երբ վիրուսն առկա է օրգանիզմում, բայց արտադրված հակամարմինների քանակությունը բավարար չէ դրանց հայտնաբերման համար, կոչվում է պատուհանի շրջան: Այդ շրջանում, չնայած օրգանիզմում ՄԻԱՎ-ի առկայությանը, վիրուսի նկատմամբ հակամարմինների հայտնաբերման հետազոտությունը լինում է բացասական, սակայն վարակակիրը կարող է ՄԻԱՎ-ը փոխանցել ուրիշներին: Այդ պատճառով խորհուրդ է տրվում ՄԻԱՎ-ի նկատմամբ հետազոտություն անցնել հնարավոր վարակման պահից 3-6 ամիս հետո:
-
Ինչո՞վ է կարևոր ՄԻԱՎ-ի վերաբերյալ հետազոտությունըՄԻԱՎ կարգավիճակի ճշտումը սեռական հարաբերությունների մեջ մտնելու, երեխաներ ունենալու և ապրելակերպի ընտրության վերաբերյալ ճիշտ որոշումներ կայացնելու հնարավորություն է տալիս, օգնում է կանխել հարազատ ու սիրելի մարդկանց վարակումը: Բացի այդ, ՄԻԱՎ վարակ ունենալու մասին հնարավորինս շուտ իմանալու դեպքում կարելի է ժամանակին սկսել հատուկ դեղամիջոցների օգտագործումը` երկարաձգելով մինչև ՁԻԱՀ-ի փուլն ընկած ժամանակահատվածը:
-
Որտե՞ղ կարելի է ՄԻԱՎ-ի վերաբերյալ հետազոտություն անցնելՄԻԱՎ-ի վերաբերյալ կարելի է հետազոտվել ՁԻԱՀ-ի կանխարգելման հանրապետական կենտրոնում, նաև ՄԻԱՎ-ի վերաբերյալ կամավոր խորհրդատվություն ու հետազոտություն (ԿԽՀ) իրականացնող ցանկացած հաստատությունում: Հետազոտվողի ցանկության դեպքում դա կարող է կատարվել անանուն, այսինքն` հետազոտվողը կարող է չբացահայտել իր ինքնությունը: ՄԻԱՎ-ի վերաբերյալ հետազոտությունը կամավոր է` բացառությամբ օրենքով սահմանված դեպքերի:
-
Ինչպիսի՞ն կարող է լինել ՄԻԱՎ-ի վերաբերյալ հետազոտության արդյունքը1. Դրական . ՄԻԱՎ «դրական» ասվածը նշանակում է, որ հետազոտվողի արյան շիճուկում հայտնաբերվել են ՄԻԱՎ-ի նկատմամբ հակամարմիններ, այսինքն` մարդն ունի ՄԻԱՎ վարակ:
2. Բացասական . հետազոտության այս պատասխանը նշանակում է, որ հետազոտվողի օրգանիզմում ՄԻԱՎ-ի նկատմամբ հակամարմիններ չեն հայտնաբերվել, բայց դա դեռ վարակի բացակայության վերջնական երաշխիք չէ: Լաբորատոր հետազոտություն անցնելուց հետո ՄԻԱՎ «բացասական» ախտորոշումը նշանակում է, որ- մարդը վարակված չէ ՄԻԱՎ-ով
- մարդը վարակված է ՄԻԱՎ-ով, բայց դեռևս գտնվում է «պատուհանի» շրջանում` օրգանիզմում դեռևս չեն արտադրվել վիրուսի նկատմամբ հակամարմիններ
- մարդը ՁԻԱՀ-ի փուլում է
-
Որո՞նք են ՄԻԱՎ-ի վերաբերյալ հետազոտության արդյունքների գաղտնիության պահպանման երաշխիքները«Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին» ՀՀ օրենքի 5-րդ հոդվածի գ) կետի և «Մարդու իմունային անբավարարության վիրուսից առաջացած հիվանդության կանխարգելման մասին» ՀՀ օրենքի 14-րդ հոդվածի գ) կետի համաձայն, բժշկական օգնության դիմած, նաև ՄԻԱՎ-ով վարակված անձինք իրավունք ունեն պահանջել բժշկական գաղտնիության ապահովում: Մյուս կողմից, բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնողները «Բնակչության բժշկական օգնության և սպասարկման մասին» ՀՀ օրենքի 19-րդ հոդվածի ե) կետի համաձայն, պարտավոր են ապահովել մարդու բժշկի օգնությանը դիմելու փաստի, նրա առողջական վիճակի մասին հետազոտման, ախտորոշման և բուժման ընթացքում պարզված տեղեկությունների գաղտնիությունը: Իսկ նույն հոդվածի համաձայն` մարդու առողջական վիճակի մասին տեղեկություններ հայտնելու դեպքում, բժշկական օգնություն և սպասարկում իրականացնողները պատասխանատվություն են կրում ՀՀ օրենսդրությամբ սահմանված կարգով:
-
Ովքե՞ր ունեն ՄԻԱՎ-ի վերաբերյալ հետազոտվելու կարիքՄԻԱՎ-ի վերաբերյալ հետազոտվելու կարիք ունեն այն մարդիկ, ովքեր
- երբևէ ներարկային ճանապարհով թմրամիջոցներ են օգտագործել,
- առանց պահպանակի սեռական հարաբերություններ են ունեցել պատահական զուգընկերների հետ,
- երբևէ հիվանդացել են որևէ սեռավարակով,
- ենթարկվել են մաշկի և լորձաթաղանթների ամբողջականության խախտմամբ ուղեկցվող միջամտությունների (դաջում, դակում և այլն)` չախտազերծված կամ կասկածելի մաքրության գործիքներով:
-
Ինչպիսի՞ ընթացք ունի ՄԻԱՎ վարակըՎարակվելուց հետո, 2 շաբաթից մինչև 3 ամսվա ընթացքում կարող են ի հայտ գալ վարակի առաջին նշանները` ընդհանուր թուլություն, գլխացավ, տենդ, հազ, պարանոցային, թևատակային ավշահանգույցների մեծացում: Հաճախ դա սխալմամբ ընկալվում է որպես մրսածություն կամ գրիպ: Այս ախտանշանները լուրջ գանգատներ չեն առաջացնում և արագ անհետանում են: Դրանից հետո երկար տարիներ` միջինը 7-15 տարի ՄԻԱՎ-ով ապրող մարդը կարող է որևէ գանգատ չունենալ, գործնականորեն իրեն առողջ համարել և, հետևաբար, բժշկին դիմելու անհրաժեշտություն չզգալ: Ավելի ուշ, երբ իմունային համակարգի գործունեությունն ընկճվում է, ի հայտ են գալիս բակտերիալ, վիրուսային, սնկային ծագման տարբեր հիվանդություններ: Այս շրջանում իմունային համակարգը թեև բավական ընկճված է, սակայն օրգանիզմը դեռևս պայքարում է այդ հիվանդությունների դեմ: Երբ ՄԻԱՎ վարակն անցնում է ՁԻԱՀ-ի փուլին, երևան են գալիս բազմաթիվ հիվանդություններ, որոնք չեն հանդիպում առողջ իմունային համակարգ ունեցողների մոտ կամ վտանգավոր չեն նրանց համար, բայց կարող են մահացու լինել ՄԻԱՎ-ով վարակված անձի համար:
-
Գոյություն ունի՞ ՄԻԱՎ-ի բուժումՑավոք, գիտությունը դեռևս չի գտել ՄԻԱՎ/ՁԻԱՀ-ի արմատական բուժման միջոցը: Գոյություն ունեցող դեղամիջոցները կարող են միայն հետաձգել ՄԻԱՎ վարակի անցումը ՁԻԱՀ-ի փուլին, երկարացնել հիվանդի կյանքի տևողությունը և բարելավել կյանքի որակը: Այդ պատճառով էլ կանխարգելումն ունի կարևոր նշանակություն: Չվարակվելու նախապայմանը տեղեկացված լինելն ու անվտանգ վարքագիծ դրսևորելն է:
-
Ի՞նչ է նշանակում օպորտունիստական հիվանդություններՕպորտունիստական բառը լատիներեն արմատ ունի: Նշանակում է հարմարվող, առիթից օգտվող: Քանի որ ՄԻԱՎ վարակն աստիճանաբար ախտահարում է իմունային համակարգը, այն վարակները, որոնք սովորաբար մեծ վտանգ չեն ներկայացնում առողջ մարդկանց համար, ՄԻԱՎ-ով ապրողների մոտ առաջացնում են վարակիչ հիվանդությունների մի ամբողջ շարք, որոնք էլ կոչվում են օպորտունիստական հիվանդություններ:
-
Որո՞նք են ՄԻԱՎ-ին ուղեկցող օպորտունիստական հիվանդություններըՄԻԱՎ-ին առավել հաճախ ուղեկցող օպորտունիստական հիվանդություններն են`
- շնչառական ուղիների հիվանդությունները
- բակտերիալ տարբեր վարակները, որոնք կարող են հանգեցնել սեպսիսի
- ներարկումների հետ կապված բարդությունները
- բերանի խոռոչի կանդիդոզը
- վիրուսային վարակները
- Կապոշիի սարկոման
- միզասեռական ուղիների վարակները
- սեպսիսը
- թրոմբոզը
-
Ի՞նչ ախտանշաններ ունի ՁԻԱՀ-ըՁԻԱՀ-ի ժամանակ առավել հաճախ հանդիպում է` տուբերկուլյոզ, թոքերի բորբոքում, Կապոշիի սարկոմա, հերպես, սնկային հիվանդություններ և այլն: Սկսվող ՁԻԱՀ-ի փուլի մասին կարող են վկայել քաշի շարունակական կորուստը (10% և ավելի), մեկ ամսից ավելի շարունակվող անբացատրելի տենդը, փորլուծությունը, նկատելի թուլությունը, գիշերային քրտնարտադրությունը, բերանի խոռոչի կամ սեռական օրգանների կրկնվող սնկային ախտահարումները:
-
Ի՞նչն է նպաստում ՁԻԱՀ-ի զարգացմանըՁԻԱՀ-ի փուլը կարող է զարգանալ վարակվելուց 7-15 տարի հետո: Ժամանակակից դեղամիջոցներն այդ ժամանակաշրջանը զգալիորեն երկարացնելու հնարավորություն են տալիս: ՁԻԱՀ-ն ավելի արագ է զարգանում այն մարդկանց մոտ, որոնց առողջությունը սկզբից ևեթ խաթարված է եղել: ՁԻԱՀ-ի զարգացումն արագանում է վնասակար ազդակների` թմրամիջոցների օգտագործման, ոգելից խմիչքների չարաշահման, ծխելու, վատ սնվելու և սթրեսների հետևանքով:
-
Ի՞նչ է ալկոհոլըԱլկոհոլը ոգելից խմիչքների մաս հանդիսացող հոգեներգործուն նյութ է: Ալկոհոլային խմիչքներն ամբողջ աշխարհում լայնորեն կիրառվում են հանդիսությունների և ժամանցային այլ միջոցառումների, առիթների ժամանակ: Դրանք ենթակա են ազատ վաճառքի: Ալկոհոլի օգտագործումն ընդունված է նաև շատ ընտանիքներում` որպես կենցաղի բաղկացուցիչ մաս: Սակայն հարկ է նշել, որ ալկոհոլն իրենից ներկայացնում է հզոր հոգեներգործուն նյութ: Այն մեծ վնաս է հասցնում մարդու օրգանիզմին ու առաջացնում է կախվածություն:
-
Ինչու՞ են մարդիկ ալկոհոլ օգտագործումԱլկոհոլի փոքրիկ քանակ ընդունելով` շատերն իրենց ավելի լավ են զգում, դառնում են առույգ, անբռնազբոս, անկաշկանդ, ավելի հեշտ են շփվում միջավայրի մարդկանց` այդ թվում նաև անծանոթների հետ: Չափավոր քանակներով ալկոհոլ ընդունած մարդկանց մեծ մասը, սովորաբար, կարողանում է կառավարել իր խոսքը և պահվածքը: Խնդիրները սկսվում են, երբ «ժամանակ առ ժամանակ»ը և «մի քիչ»ը դառնում են «մշտապես» և «չափազանց»:
-
Ի՞նչ վտանգներով է հղի ալկոհոլի օգտագործումըԱլկոհոլի փոքր քանակներն արդեն իսկ առաջացնում են մարդու ուշադրության թուլացում (դժբախտ պատահարների պատճառ), որոշ մարդկանց մոտ` ագրեսիվություն, կռվարարություն (շրջապատին վնաս հասցնելու հավանականություն): Մեծ քանակությամբ ալկոհոլ ընդունելու դեպքում ընկճվում է ուղեղի կարգավորող գործունեությունը, և մարդը դառնում է քնկոտ, թափթփված, ցրված, շաղվում է նրա տեսողությունը: Իսկ չափազանց մեծ քանակով ալկոհոլ ընդունելն առաջացնում է լյարդի ախտահարում և ցիռոզ, սրտանոթային տարատեսակ հիվանդություններ, անքնություն, գիտակցության խոր ընկճում` կոմա, որը կարող է ուղեկցվել նաև շնչառության կանգով և մահացու ելք ունենալ: Մեծ է նաև սոցիալական հետևանքների հավանականությունը` ընտանիքի քայքայում, ընկերների կորուստ, նոր` կասկածելի միջավայրում հայտնվել, ուսումնական կամ աշխատանքային անհաջողություններ: Բոլոր դեպքերում, ալկոհոլի մշտական գործածումն առաջ է բերում ուղեղի անդառնալի փոփոխություններ և մտավոր ունակությունների կորուստ: Նման փոփոխություններն առավել արագ են զարգանում հատկապես դեռահասների մոտ:
-
Ինչու՞ են մարդիկ ծխումԸնդհանուր առմամբ, մարդկանց թվում է, թե ծխելիս իրենք լիցքաթափվում են: Անչափահասներին թվում է, թե ծխելիս նրանք ավելի հասուն ու համարձակ են երևում շրջապատի աչքին: Ինչ վերաբերվում է աղջիկներին ու կանանց, ապա վերը նշված պատճառներին գուցեև կարելի է ավելացնել տղամարդկանց հետ իրենց իրավահավասարությունն «ապացուցելու» փորձը:
-
Ի՞նչ վտանգ է սպառնում ծխախոտի օգտագործումըԾխելու ամենաակնառու վնասներն են`
- կախվածություն նիկոտինից, ինչը ծխողների մեծ մասի համար անհնար է դարձնում ծխախոտից ինքնուրույն հրաժարվելը,
- շնչառական օրգանների հիվանդություններ` ըմպանի, կոկորդի, բրոնխների բորբոքային քրոնիկական հիվանդություններ,
- աթերոսկլերոզ` արյունատար անոթների նեղացում, որն իր հետ առաջ է բերում սրտանոթային բազմաթիվ հիվանդություններ, այդ թվում սրտամկանի ինֆարկտ, ուղեղի կաթված և այլն,
- քաղցկեղային հիվանդություններ` ոչ միայն շնչառական համակարգի:
-
Որո՞նք են համարվում հոգեներգործուն նյութերՀոգեներգործուն նյութեր են կոչվում բոլոր այն բնական կամ արհեստական ծագման նյութերը, որոնց պարբերաբար օգտագործման ժամանակ մարդու մոտ առաջանում է հոգեկան, իսկ երբեմն նաև ֆիզիկական կախվածություն: Հոգեներգործուն նյութերը, կախված դրանց չարաշահման վտանգավորության աստիճանից և տվյալ երկրում դրանց նկատմամբ սահմանված հսկողության ձևերից ու միջոցներից, բաժանվում են երկու մեծ խմբի.
1. թմրամիջոցներ
2. հոգեմետ նյութեր -
Ի՞նչ ասել է թմրամիջոցներ և հոգեմետ նյութերԹմրամիջոցներն ու հոգեմետ նյութերը բնական կամ սինթետիկ ծագում ունեցող նյութերն են, դրանց պատրաստուկները, բույսերը, որոնք ՀՀ օրենսդրության և ՀՀ միջազգային պայմանագրերի, այդ թվում ՄԱԿ-ի 1961թ-ի «Թմրամիջոցների մասին» միասնական կոնվենցիայի համաձայն ներառված են ՀՀ հսկման ենթակա թմրամիջոցների, հոգեմետ (հոգեներգործուն) նյութերի ցանկում:
-
Ի՞նչ (ընդհանուր) ազդեցություն են ունենում թմրամիջոցներն ու հոգեմետ նյութերըԹմրամիջոցներն ու հոգեմետ նյութերը, ազդելով մարդու կենտրոնական նյարդային համակարգի վրա, կարող են առաջացնել հոգեկան գործունեության փոփոխություն` փոխել մարդու տրամադրությունը, ֆիզիկական վիճակը, ինքնազգացողությունը, ընկալումներն ու վարքագիծը: Այս նյութերի պարբերական օգտագործման ժամանակ մարդու մոտ առաջանում է հոգեկան և/կամ ֆիզիկական կախվածություն: Թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի օգտագործումն ունի նաև իրավական հետևանքներ` կապված թմրամիջոց ձեռք բերելու կամ օգտագործելու, ինչպես նաև թմրամիջոցների ազդեցության տակ գործած հակահասարակական արարքների հետ: Թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի օգտագործումը կարող է մահացու լինել դրանց օգտագործման հետևանքով առաջացած հիվանդությունների կամ գերդեղաչափավորման (գերդոզավորման) պատճառով:
-
Ի՞նչ է թմրամոլությունըԸստ «Թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի մասին» ՀՀ օրենքի, թմրամոլությունը, թմրամիջոցների կամ հոգեմետ նյութերի օգտագործմամբ պայմանավորված, անձի ֆիզիկական և/կամ հոգեկան հիվանդագին վիճակն է: Ըստ բժշկական ձևակերպման` թմրամոլությունը հիվանդություն է, որը պայմանավորված է թմրամիջոցների պարբերաբար օգտագործման հետևանքով առաջացած հոգեկան, երբեմն նաև ֆիզիկական կախվածությամբ:
-
Ի՞նչ է թմրամիջոցից կախվածությունըԹմրամիջոցի միանգամյա օգտագործումն առաջացնում է տրամադրության բարձրացում, ընդարմություն` ռելաքսացիա: Միաժամանակ առաջանում են ընդհանուր թուլություն, շոգի զգացում, բերանի չորություն, գլխացավ և քրտնարտադրություն: Եթե թմրամիջոցները կանոնավոր են օգտագործվում, առաջանում է կախվածություն. առաջանում է թմրամիջոց ընդունելու շարունակական պահանջ` լավ զգացողության հասնելու կամ վատ զգացողությունից խուսափելու համար: Երբ օրգանիզմում թմրամիջոցի քանակությունը պակասում է, թմրամոլները վերապրում են ծանր, հիվանդագին վիճակ՝ ընդհանուր թուլություն, դող, տանջալի կոտրատող ցավեր` մկաններում, հոդերում, որովայնում, անքնություն, ախորժակի անկում, ցնորքներ: Այս վիճակում թմրամոլը դառնում է դյուրագրգիռ, ագրեսիվ, կարող է դիմել ինքնասպանության կամ հանցագործության: Հիվանդության այս փուլում թմրամոլը ստիպված է թմրամիջոց ընդունել ոչ թե էյֆորիայի հասնելու, այլ աբստինենցիայից (զրկանքից) խուսափելու համար: Նա փորձում է հերթական չափաբաժին ընդունելով «կարգի» բերել իրեն և բարձրացնել աշխատունակությունը: Թմրամիջոցը սկսում է միայն կարճ ժամանակով «կարգավորել» ինքնազգացողությունը և թմրամոլը ավելի հաճախ է թմրամիջոց օգտագործելու պահանջ ունենում: Այս ամենի հետևանքով թմրամոլի օրգանիզմում տեղի են ունենում խորը փոփոխություններ, հոգեկան աշխարհի խանգարումներ՝ փսիխոզներ, անձի բարոյական անկում և այլն: Վերջիվերջո, թմրամոլի գլխավոր հոգսը դառնում է թմրամիջոցի նոր չափաբաժնի հայթայթումը:
-
Ի՞նչ արագությամբ է կախվածություն առաջանում թմրամիջոցների նկատմամբԹմրամիջոցների որոշ տեսակներից կախվածություն կարող է առաջանալ փոքր չափաքանակներից և շատ արագ: Թմրամոլը սկսում է օգտագործել ավելի ու ավելի մեծ չափաքանակներ, որպեսզի ցանկալի ազդեցության հասնի: Հերոինային կախվածությունը կարող է առաջանալ նույնիսկ մեկանգամյա ընդունումից հետո:
-
Ինչպե՞ս են թմրամիջոցները փոխում մարդունԹմրամոլությունը շատ արագ փոխում է մարդուն` ուրախ, անհոգ պատանիները կամ հմայիչ աղջիկները դառնում են դժբախտ, հիվանդ, տառապող էակներ: Նրանք կորցնում են իրենց հին ընկերներին, որոնց փոխարինում են նորերը` թմրամոլները: Հետաքրքրությունների շրջանակը սահմանափակվում է միայն նոր չափաքանակների հայթայթումով: Նրանք չեն կարողանում սովորել, աշխատել, առաջանում են հիշողության և ուշադրության հետ կապված խնդիրներ: Թմրամոլներն ավելի հաճախ են հիվանդանում, քանի որ նրանց օրգանիզմի բոլոր պաշտպանական մեխանիզմները խաթարված են: Թմրամոլներն իրենց վտանգում են արյան միջոցով փոխանցվող մի շարք հիվանդություններ, այդ թվում ՄԻԱՎ վարակ ձեռք բերելուն:
-
Ի՞նչ է նշանակում թունամոլությունԹունամոլությունը հիվանդություն է, որն առաջանում է հոգեմետ նյութերի ցուցակում ընդգրկված նյութերի չարաշահման հետևանքով (հոգեկան ու վարքագծային խանգարումներ և այդ միջոցներից զարգացող հոգեկան, իսկ երբեմն նաև ֆիզիկական կախվածություն):
-
Ի՞նչ է նշանակում հոգեներգործուն նյութերի շրջանառություն (օրինական և ապօրինի)Հոգեներգործուն նյութերի հետ անմիջական կամ անուղղակի կապված ցանկացած գործողություն որակվում է որպես հոգեներգործուն նյութերի շրջանառություն:
-
Ո՞ր դեպքում է հոգեներգործուն նյութերի շրջանառությունը օրինականՀոգեներգործուն նյութերի հետ անմիջականորեն կամ անուղղակիորեն կապված ցանկացած գործողություն, որը չի հակասում ՀՀ օրենսդրությանը, կոչվում է հոգեներգործուն նյութերի օրինական շրջանառություն: Հոգեներգործուն նյութերից շատերը լայն կիրառում ունեն բժշկության և գիտության մեջ: Այս նյութերի շրջանառությունը պետական մենաշնորհ է հանդիսանում: Պետությունը ոչ միայն հսկում և վերահսկում է հոգեներգործուն նյութերի ներմուծումը և արտահանումը, այլև համապատասխան արտոնագիր (լիցենզիա) է տրամադրում բոլոր այն գործակալություններին, որոնք օրենքով սահմանված կարգով անմիջականորեն երկրի ներսում իրականացնում են հոգեներգործուն նյութերին վերաբերող ցանկացած տիպի գործարք:
-
Ո՞ր դեպքում է հոգեներգործուն նյութերի շրջանառությունն ապօրինիՀոգեներգործուն նյութերի հետ ուղղակի կամ անուղղակի կերպով կապված ցանկացած գործողություն, որը հակասում է ՀՀ օրենսդրությանը, կոչվում է հոգեներգործուն նյութերի ապօրինի շրջանառություն: Սա վերաբերում է բոլոր այն դեպքերին, երբ այս կամ այն կերպ շրջանցվում է պետության կողմից հոգեներգործուն նյութերի շրջանառության սահմանված կարգը: Նման դեպքերում ՀՀ օրենսդրությունը նախատեսում է թե վարչական, և թե քրեական պատասխանատվություն: ՀՀ հակաթմրամոլային քաղաքականության առանցքային սկզբունքներից մեկը հոգեներգործուն նյութերի ապօրինի շրջանառության կանխարգելումն ու պատժի անխուսափելիությունն է:
-
Որո՞նք են թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի չարաշահման հետևանքներըԹմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի չարաշահումն առաջ է բերում բազմակողմանի վնաս: Թմրամոլներն ու թունամոլները վնաս են հասցնում իրենց սեփական անձին ու ընտանիքին, իրենց զուգընկերներին և ամբողջ այն հասարակության կյանքին, որտեղ նրանք ապրում են: Ընդհանուր առմամբ, թմրամոլությունն ու թմրամիջոցների ապօրինի շրջանառությունն ունենում են հետևյալ հետևանքները.
1. սոցիալական
2. տնտեսական
3. առողջապահական
4. իրավական -
Որո՞նք են թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի չարաշահման սոցիալական հետևանքներըՀոգեներգործուն նյութերի ապօրինի օգտագործումը հանգեցնում է ընտանիքի քայքայմանը, համընդհանուր պարսավանքի և խտրականության` թմրա-թունամոլը մեկուսանում է հարազատներից, նախկին ընկերներից և հասարակությունից: Սովորաբար, այս մարդիկ հասարկության կողմից գնահատվում են որպես սրբություն չունեցող «դատարկ» էակներ: Նրանք զրկված են սոցիալական ծառայություններից, չունեն քաղաքական և քաղաքացիական դեր, բայց ունեն հանցագործություններ կատարելու մեծ հակում: Որպես պոտենցիալ քրեածին տարրեր` նրանք դառնում են բոլորից թաքնված և հասարակությունից մեկուսացած: Այս ամենը կարող է պատճառ դառնալ ընտանիքի քայքայման, ֆինանսական խնդիրների (դժվարամատչելի և թանկարժեք թմրամիջոցների ձեռքբերումը ֆինանսապես հյուծում է ցանկացած կարողության տեր անհատի): Զրկանքի համախտանիշի վիճակում գտնվող թմրամոլը կորցնում է հետաքրքրությունն ամեն ինչի նկատմամբ և մտածում է միայն թմրամիջոց հայթայթելու մասին: Թմրամիջոց ձեռք բերելու համար նա ընդունակ է ընտանիքին զրկել նույնիսկ գոյատևման վերջին միջոցներից:
-
Որո՞նք են թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի չարաշահման տնտեսական հետևանքներըԹմրամիջոցների օրինական շրջանառության կարգավորման հետ կապված հանցավոր անփութությունը, և ապօրինի շրջանառության աճող տեմպերը լուրջ բացասական ազդեցություն են թողնում ցանկացած պետության տնտեսական ոլորտի վրա` առողջապահական և սոցիալական ծախսերի ավելացում (այդ թվում նաև գումարներ, որոնք ծախսվում են կանխարգելման և բուժման համար), աշխատանքի արդյունավետության նվազեցում և այլն: Թմրամիջոցների ապօրինի օգտագործման բոլոր ձևերից զատ, թմրամիջոցների ներարկային եղանակով օգտագործելու հետևանքով առաջացած ինֆեկցիոն հիվանդությունների բուժման ծախսերը կազմում են առողջապահական ծախսերի զգալի մասը:
-
Որո՞նք են թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի չարաշահման առողջապահական հետևանքներըԱռողջապահական իմաստով, հոգեներգործուն նյութեր չարաշահողներն իրենց և հասարակության կյանքը դնում են բազմապիսի վտանգների առաջ` կախվածություն, գերդոզավորում (որը կարող է մահացու լինել), երակների հետ կապված խնդիրներ (ոչ մաքուր և կասկածելի բաղադրություն ունեցող, ինքնուրույն պատրաստված և հաճախ` գրգռիչ բաղադրիչներով հարուստ թմրամիջոցների հաճախակի ներերակային ներարկումը բերում է երակների պատի ինչպես մեխանիկական, այնպես էլ քիմիական և ինֆեկցիոն վնասվածքների: Արդյունքում` զարգանում է երակաբորբ (ֆլեբիտ), որն ինքնին լուրջ հիվանդություն է և առաջ է բերում տարբեր բարդություններ), ինֆեկցիոն հիվանդություններ (ներարկային եղանակով թմրամիջոց օգտագործողները ենթարկվում են արյան միջոցով տարբեր միկրոօրգանիզմներով վարակվելու վտանգին: Խոսքը ոչ միայն ՄԻԱՎ վարակի, այլ նաև արյան միջոցով փոխանցվող հեպատիտների (B և C) և զանազան հայտնաբերված ու դեռևս անհայտ վարակների մասին է), սեռավարակներ (թմրամիջոցներ և հոգեմետ նյութեր չարաշահողները սովորաբար դրսևորում են վտանգավոր, ռիսկային սեռական վարքագիծ և կարող են իրենց զուգընկերներից վարակվել կամ նրանց վարակել տարբեր սեռավարակներով):
-
Որո՞նք են թմրամիջոցների և հոգեմետ նյութերի չարաշահման իրավական հետևանքներըԹմրամիջոցների չարաշահումն իր բնույթով քրեածին է: Ինքնին լինելով օրինազանցություն և հանցագործություն` թմրամոլությունն առաջ է բերում այլ հանցագործություններ: Հաճախ այդ օրինախախտումների պատճառը թմրամիջոց գնելու համար անհրաժեշտ գումար հայթայթելու մոլուցքն է, որը հաշվի չի առնում ոչ մի արգելք և բարոյական նորմ: Հաճախ թմրամոլները գումարներ են կորզում իրենց ընտանիքի անդամներից, հարազատներից և բարեկամներից` ստելով և բռնությամբ սպառնալով: Տարբեր երկրներում կատարված ուսումնասիրությունների արդյունքում պարզվել է, որ կենցաղային և սեռական բռնությունները, մարդասպանությունները հաճախ կատարվում են տարբեր թմրամիջոցների ազդեցության տակ:
-
Ի՞նչ փոփոխություններ են կատարվում օրգանիզմում սեռահասունացման ընթացքումՊատանեկան հասակն օրգանիզմի բուռն վերակառուցման ժամանակաշրջան է, երբ տեղի են ունենում մի շարք ֆիզիոլոգիական և հոգեբանական փոփոխություններ: Սեռական հասունացման շրջանում դեռահասի օրգանիզմում կատարվող ֆիզիոլոգիական փոփոխությունները պայմանավորված են ներզատիչ գեղձերի և սեռական գեղձերի գործունեության ակտիվացմամբ: Սեռական գեղձերն արտադրում են հատուկ նյութեր` հորմոններ, որոնք ներթափանցում են արյան մեջ և պայմանավորում են սեռական հասունացման առաջին նշանների` երկրորդային սեռական հատկանիշների առաջացումը: Սեռահասունացման ընթացքում դեռահասների մոտ կատարվում են նաև հոգեբանական փոփոխություններ: Փոփոխվում են հույզերը, տրամադրությունը, պատկերացումները սեփական անձի մասին, ընկերների և ընտանիքի անդամների հետ փոխհարաբերությունները, տեղի է ունենում անձային և հասարակական արժեքների վերագնահատում: Ահա թե ինչու են դեռահասները հասունացման ընթացքում դառնում ավելի խոցելի ծխախոտ, ալկոհոլ ու թմրամիջոցներ գործածելու նկատմամբ:
-
Ինչպե՞ս է ընթանում տղաների սեռական հասունացումըՏղաների հասունացման շրջանը սկսվում է 10-14 տարեկանում: Բուռն աճը սովորաբար սկսվում է 13-14 տարեկանում: Մարմինն ավելի շատ է քրտնում, մաշկը և մազերը դառնում են ավելի ճարպոտ, ինչը խթանում է այդ տարիքում դեմքի, ճակատի, ուսերի, մեջքի վրա պզուկների առաջանալը: Նկատելիորեն ավելանում է քաշն ու հասակը, ուսերը լայնանում են, մեծանում է կրծքի շրջագիծը, զարգանում են մկանները, դեմքին, ցայլքին և թևատակերում` անութային փոսերում նկատվում է մազերի աճ, թևերի ու ոտքերի մազածածկը խտանում է, մազեր են հայտնվում կրծքավանդակին, ձայնը կոշտանում է, պարանոցի վրա առավել արտահայտվում է «ադամախնձորը»: Մեծանում են սեռական օրգանները: Այս շրջանում է լինում առաջին երազախաբությունը: Առնանդամի և ամորձիների մեծացումը սկսվում է 11 տարեկանից և, որպես կանոն, ավարտվում է 17-18 տարեկանում:
-
Ինչպե՞ս է ընթանում աղջիկների սեռական հասունացումըԱղջիկների հասունացման շրջանը սկսվում է 8-12 տարեկանում, ավարտվում է 16-ում կամ ավելի ուշ: Սեռական հասունացման շրջանում աղջիկների օրգանիզմում մեկը մյուսի հետևից տեղի են ունենում մի շարք փոփոխություններ: Այսպես, արդեն 11-12 տարեկանում աղջիկների պտուկների տակ հայտնվում են կոճականման կոշտուկներ: Կուրծքն աստիճանաբար մեծանում է, ձևավորված տեսք է ստանում 13-14 տարեկանում: Սեռական հասունացման շրջանում զարգանում են նաև կոնքագոտու ոսկրերը: Տեղի է ունենում աճի թռիչք` քաշի և հասակի զգալի ավելացում, ձայնի աստիճանական նրբացում: Ցայլքի շրջանում և թևատակերին հայտնվում են մազեր: Մազակալումը սովորաբար ավարտվում է 15-16 տարեկանում: Սեռական հասունացման շրջանում զարգանում են քրտնագեղձերն ու ճարպագեղձերը, մարմինը սկսում է ավելի շատ քրտնել, մաշկը և մազերը դառնում են ավելի ճարպոտ: Աղջիկների սեռական հասունացման կարևոր իրադարձություններից է առաջին դաշտանը: Դա արյունային արտադրություն է հեշտոցից: Որոշ դեպքերում դաշտանից առաջ կամ դրա ընթացքում կարող են ծակոցներ կամ թույլ ցավեր լինել որովայնի ստորին հատվածներում: Դաշտանը սովորաբար սկսվում է 13-14 տարեկանում, բայց երբեմն կարող է սկսվել ավելի վաղ` 9 տարեկանում կամ ավելի ուշ` 16 տարեկանում: 16-ից բարձր տարիքում դաշտանի բացակայության դեպքում պետք է անպայման դիմել բժշկի: Մի դաշտանի առաջին օրվանից մինչև հաջորդի առաջին օրն ընկած ժամանակաշրջանը կոչվում է դաշտանային պարբերաշրջան: Այն սովորաբար տևում է մոտ մեկ ամիս, սակայն բնականոն են համարվում նաև 21-ից 35-օրյա պարբերաշրջանները: Եթե պարբերաշրջանը տևում է 21 օրից ավելի քիչ կամ 35 օրից երկար` պետք է դիմել բժշկի: Դաշտանը սովորաբար տևում է 2-ից մինչև 7 օր: Առաջին դաշտանները կարող են անկանոն լինել: Պարբերաշրջանի կանոնավորվելը երբեմն երկու տարի է տևում: Որոշ դեպքերում այն այդպես էլ անկանոն է մնում և նման դեպքերում անպայման պետք է դիմել բժշկի:
-
Ինչո՞վ է անհրաժեշտ անձնական հիգիենայի կանոններին հետևելըԵրիտասարդ հասակում մարդու մոտ ձևավովող մի շարք սովորություններից էապես կախված են նրա առողջությունը, ինքնավստահությունը և ֆիզիկական հմայքը: Առողջության պահպանման և գեղեցիկ լինելու կարևոր նախապայմաններից մեկն անձնական հիգիենայի կանոնների պահպանումն է, որն առանձնակի նշանակություն է ստանում սեռական հասունացման շրջանում: Վաղ տարիքից անձնական հիգիենայի, մասնավորապես` արտաքին սեռական օրգանների խնամքի հետ կապված տարրական կանոնների պահպանումը, սեռական օրգանների բորբոքային հիվանդություններից խուսափելու նախապայմաններն են: Ցանկալի է, որ ամենօրյա լոգանքն ու սեռական օրգանների լվացումը դառնան սովորություն յուրաքանչյուրի համար: Առանձնահատուկ ուշադրություն պետք է դարձնել սեռական օրգանների մաքրությանը: Դրանց նկատմամբ խնամքը սկսվում է զուգարանից օգտվելուց առաջ և հետո ձեռքերը լվանալուց: Անբավարար մաքրության դեպքում արտաքին սեռական օրգանների շրջանում կուտակվում են որոշակի արտադրություններ, որոնք միանալով մեզի, քրտինքի մնացորդներին, բարենպաստ միջավայր են ստեղծում մի շարք ախտածին մանրէների զարգացման և բորբոքային պրոցեսների առաջացման համար:
-
Ինչու՞ են անցումային տարիքը «դժվար» անվանում, իսկ այդ տարիքում գտնվողներին` «դժվար երեխաներ»Տղաներն անցումային շրջանում դառնում են ինքնամփոփ, իսկ աղջիկներն ամեն մի չնչին առիթով կարող են հուզվել: Առաջանում են նոր մղումներ, նոր` ուժեղ ցանկություններ, որոնք բնական են: Այս տարիքում շատ կարևոր է, որ դեռահասի կողքին լինի վստահելի մեկը` լինի դա ծնող, ավագ ընկեր, ուսուցիչ, ով ընդունակ կլինի դեռահասին գրագետ ու նրբանկատորեն բացատրել, թե ինչ է տեղի ունենում իր հետ, ով կկարողանա օգնել դժվար տարիքում գտնվող պատանուն կամ աղջկան հասկանալ սեփական վարքագծի հնարավոր հետևանքները: Ոչ պակաս կարևոր է հենց այս տարիքում ծխախոտի, ալկոհոլի և թմրամիջոցների վնասների ու վտանգների գիտակցումը: Ֆիզիոլոգիայի մասին ունեցած տեղեկություններից, պատանիների և աղջիկների, ինչպես նաև տղամարդկանց և կանանց փոխհարաբերությունների ճիշտ լուսաբանումից է կախված դեռահասների ֆիզիկական և բարոյական առողջությունը, կյանքի պլանները, հետագայում` նրանց ստեղծած ընտանիքների ապագան:
-
Ի՞նչ է սերըՍերը նորմալ կյանքի կարևոր բաղկացուցիչներից է: Այն կարող է տարբեր դրսևորումներ ունենալ: Հիմնականում ներառում է երեք կարևոր բաղկացուցիչ.
1. ընկերական մտերմություն (հոգատարություն, փոխադարձ օգնություն, հարգանք, ընդհանուր հետաքրքրություններ և զբաղմունքներ, ապագայի ծրագրեր),
2. հոգեկան մտերմություն (փոխադարձ համակրանք, վստահություն, սիրահարություն, աջակցություն),
3. ֆիզիկական մտերմություն (գրկախառնում, համբույրներ, գուրգուրանք, սեռական հարաբերություն): -
Ի՞նչ է սթրեսըՍթրես բառը փոխառություն է անգլերենից և թարգմանաբար նշանակում է ճնշում, լարվածություն: Սթրեսը գոյության նոր պայմաններին հարմարվելու ճանապարհին օրգանիզմի պատասխան ռեակցիան է իր առջև դրված անսպասելի պահանջներին: Սթրեսի պատճառները կարող են տարբեր լինել` կենսաբանական համակարգերի լարվածություն, հիվանդություններ, թունավորումներ, տարբեր ֆիզիոլոգիական և հորմոնալ փոփոխություններ, ինչպես նաև հուզական ոլորտի վրա ցանկացած ներգործություն: Սթրեսը խախտում է օրգանիզմի ֆիզիոլոգիական և հոգեկան հավասարակշռությունը: Օրգանիզմում փոփոխություններ առաջացնող գործոնը կոչվում է սթրեսոր: Սթրես կարող են առաջացնել ոչ միայն հաճելի, այնպես էլ տհաճ իրավիճակները, թե դրական, թե բացասական հույզերն ու ապրումները: Օրգանիզմի կենսաբանական ռեակցիան երկու դեպքում էլ գրեթե նույնն է: Եթե սթրեսի ազդեցությունն օրգանիզմի վրա երկարատև և ուժգին է, սթրեսի ռեակցիան կարող է հիվանդագին դառնալ` տարբեր ֆունկցիոնալ խանգարումների պատճառ հանդիսանալով (նևրոզներ, շաքարախտ և այլն): Սթրեսային վիճակը կենսագործունեության հետ կապված` օրգանիզմի քիչ կամ շատ լարվածության վիճակն է, և այս առումով կյանքի անբաժանելի մասն է, որից հարկ չկա և հնարավոր էլ չէ խուսափել: Չհաղթահարված սթրեսի հետևանքով կարող են հիվանդագին երևույթներ առաջանալ: Պետք է հիշել, որ հոգեկանի կարևորագույն ֆունկցիաներից է օրգանիզմի գործունեության հավասարակշռությունը պահպանելը: Այս հավասարակշռությունն է, որ խախտվում է սթրեսի հետևանքով, և հոգեկանի առջև կարևորագույն խնդիր է ծագում` վերականգնել այդ հավասարակշռությունը, այլ կերպ ասած` հարմարվել նոր պայմաններին: Տարբերում են հարմարման կամ ադապտացիայի երեք փուլ`
- տագնապի փուլ,
- դիմադրության փուլ,
- սպառման փուլ:
Երկրորդ փուլում հարմարվում է դրանց, և օրգանիզմը դիմադրում է սթրեսի ազդեցությանը:
Երրորդ փուլում սթրեսի տևական կամ ուժգին ազդեցությունից հարմարման պաշարները սպառվում են, և առաջանում են հիվանդագին երևույթներ և այս փուլում մարդը մասնագիտական աջակցության կարիք ունի: Այս վերջին փուլը հազվադեպ է զարգանում: Օրգանիզմը հիմնականում սթրեսի ազդեցությունը հաղթահարում է առաջին կամ երկրորդ փուլում: -
Ի՞նչ է սեռական ոտնձգությունըՍեռական ոտնձգություն են համարվում
- սեռական ենթատեքստ պարունակող, շարունակաբար կրկնվող անցանկալի, նվաստացնող գործողությունները, սեռային խտրություն պարունակող ակնարկները,
- հակառակ սեռի հանդեպ ամեն տեսակի անցանկալի պահվածքը,
- կնոջ հանդեպ տղամարդու կոպիտ, խտրական միջամտոթյունը, որը հիմնված է սեռային տարբերության վրա, բայց չի պարունակում սեռային ենթատեքստ, սեռական ոտնձգություն չէ, սակայն համարվում է սեռային ոտնձգություն,
- ուժի կամ իշխանության անպատեհ կիրառումը (քանի որ ներկայիս հասարակության մեջ ուժ կամ ուժային դիրք ունեցողները հիմնականում տղամարդիկ են, ենթադրվում է, որ ոտնձգությունն առավել հաճախ տղամարդկանց կողմից է կիրառվում),
- սեռական ոտնձգությունը (հալածանքը)` ուժի կամ իշխանության անպատեհ կիրառումն է: Եվ որոշ դեպքերում կանայք կարող են առավել ուժային դիրքերում գտնվել: Այս` առավել հազվադեպ դեպքերում, տղամարդիկ կարող են նույնպես սեռային ոտնձգության (հալածանքի) զոհ դառնալ:
-
Արդյո՞ք սեռական հարաբերությունների ժամանակ անհրաժեշտ է պահպանակի օգտագործումըՊահպանակը ՄԻԱՎ-ի, ինչպես նաև սեռական ճանապարհով փոխանցվող այլ հիվանդությունների փոխանցումը կանխելու մինչ օրս հայտնի ամենաարդյունավետ միջոցն է: Այն նաև բեղմնականխման միջոց է: Կան տղամարդու և կնոջ պահպանակներ: Տղամարդու պահպանակն ունի սերմնահեղուկի կուտակման համար նախատեսված պարկանման հատված: Կնոջ պահպանակը տեղադրվում է հեշտոցի մեջ` կանխելով առնանդամի հպումը լորձաթաղանթին: Կանացի պահպանակներն իգական սեռի ներկայացուցիչներին հնարավորություն են տալիս պաշտպանվել սեռավարակներից և անցանկալի հղիությունից, եթե որևէ պատճառով զուգընկերը հրաժարվում է պահպանակ օգտագործել:
-
Ի՞նչ է գերդեղաչափավորումը (գերդոզավորումը)Գերդեղաչափավորումը (գերդոզավորումը) թմրամոլին սպառնացող ամենալուրջ վտանգներից մեկն է: Դրա ժամանակ արյան հետ մեծ քանակությամբ թմրամիջոց է թափանցում գլխուղեղ, ինչի ազդեցությամբ ընկճվում են մարդու համար կենսական նշանակություն ունեցող օրգանների (սիրտ, թոքեր, լյարդ, երիկամներ) աշխատանքը կարգավորող կենտրոնները: Գերդոզավորումը կարող է մահվան պատճառ դառնալ, եթե բժշկական օգնությունը ժամանակին վրա չհասնի:
-
Բեղմնականխման (անցանկալի հղիության կանխման) ի՞նչ միջոցներ կանԲեղմնականխիչ գոյություն ունեցող միջոցներն են`
Հորմոնային բեղմնականխիչ միջոցները - լինում են ներքին ընդունման (հաբեր), ներարկման և պատվաստային: Ներարկային հորմոնային բեղմնականխիչ միջոցները ներարկվում են մի քանի ամիսը մեկ անգամ: Պատվաստային հորմոնային բեղմնականխիչները տեղադրվում են կնոջ բազկի մաշկի տակ: Դրանց արդյունավետությունը հինգ տարի է, իսկ ազդեցությունը սկսվում է տեղադրումից 30 րոպե անց: Հորմոնային բեղմնականխիչ միջոցները կարող են օգտագործել բոլոր տարիքի կանայք: Կնոջ հղիանալու ունակությունը վերականգնվում է դրանց ընդունումը դադարեցնելուց անմիջապես հետո:
Պատնեշային բեղմնականխիչ միջոցներ (պահպանակներ, դիաֆրագմաներ և ներարգանդային պարույրներ) - կանխում են սպերմատոզոիդների ներթափանցումը արգանդի խոռոչ և արգանդափողեր:
Քիմիական բեղմնականխման մեթոդ` սպերմիցիդներ - սպերմիցիդները ոչնչացնում են սպերմատոզոիդները: Դրանք պարունակում են նաև մանրէասպան բաղադրիչներ, որոնք ոչնչացնում են մանրէները և բարելավում հեշտոցի միկրոֆլորան:
Ընդհատված սեռական հարաբերություն - անմիջական սերմնաժայթքումից առաջ առնանդամը դուրս է բերվում հեշտոցից և սերմնահեղուկն այնտեղ չի ընկնում:
Բեղմնականխման ֆիզիոլոգիական, պարբերական կամ օրացույցային մեթոդ - բեղմնավորում կարող է տեղի ունենալ ձվազատումից անմիջապես առաջ կամ անմիջապես հետո: Բեղմնականխման այս միջոցի էությունն այդ շրջանում անպաշտպան` առանց պահպանակի սեռական հարաբերություններից հրաժարվելն է: Ձվազատման օրը կարելի է որոշել ջեմաստիճանային փորձի օգնությամբ: Դրա համար ամեն առավոտ, դեռ անկողնում, կինը 7-10 րոպեյի ընթացքում չափում է ուղիղ աղու ջերմությունը և կառուցում է ջերմաստիճանային գրաֆիկ: Դաշտանային ցիկլի առաջին փուլի ընթացքում այդ ջերմաստիճանը 37(C-ից ցածր է: Ձվազատումից 12-24 ժամ առաջ ջերմաստիճանը կտրուկ ընկնում է, ձվազատումից հետո` բարձրանում 0,2-0,58 աստիճանով և անփոփոխ է մնում ամբողջ երկրորդ փուլի ընթացքում` մինչև դաշտանի առաջին օրը:
Բեղմնականխման վիրաբուժական մեթոդ` ստերջացում (ստերիլիզացիա, ամլացում) - կանանց և տղամարդկանց ստերջացումը բեղմնականխման անվերադարձ մեթոդ է: Վիրահատական ճանապարհով կապվում, ապա հատվում են կնոջ արգանդափողերը, տղամարդու` սերմնալարերը: Այս մեթոդը ցուցված է այն կանանց ու տղամարդկանց, ովքեր չեն ուզում այլևս երեխա ունենալ: